Ewenement śląskiej architektury: przydomowe komórki, chlewiki / Sensation of Silesian architecture: backyard sheds

Budynki gospodarcze spotykane często na Górnym Śląsku na przedwojennych osiedlach robotniczych oraz na podwórkach pochodzących również z tego okresu kamienic to tzw. chlewiki lub komórki. Budowano je jako uzupełnienie piwnic, w których z reguły trzymano ziemniaki, kapustę kiszoną oraz przetwory, podczas gdy komórki służyły do przechowywania narzędzi i węgla (wtedy traktowano je jako właśnie "komórki"), a czasami wykorzystywano do hodowli drobnego inwentarza (kury, świnki) - wtedy bardziej pasowała nazwa "chlewik". Zresztą do hodowli świń w niektórych miejscach chlewiki były specjalnie przystosowane, posiadając z tyłu tzw. gnojaki, czyli betonowe baseny na odchody świń (chlewik był połączony otworem w tylnej ścianie z gnojakiem, do którego odchody spływały tym właśnie odpływem). Na podwórku z takimi komórkami/chlewikami sam się wychowałem (Gliwice-Łabędy). 

Chlewiki były raczej spotykane na osiedlach robotniczych i familokach z przydomowymi ogródkami (takie rozwiązania stosowano często w przypadku familoków budowanych przez kolej, która nie budowała całych osiedli mieszkaniowych, a raczej jeden, dwa budynki na terenie miasta - często w pobliżu torów kolejowych - zaopatrując w całą infrastrukturę przydomową - ogródki, chlewiki/komórki, podwórka).

Komórki na osiedlach robotniczych były z reguły większe, czasem piętrowe, podczas gdy na ciasnych podwórkach kamienic miejskich budowle te były mniejsze i parterowe. Co ciekawe, tego typu rozwiązania spotykane są przede wszystkim w okręgach przemysłowo-robotniczych, czyli na Górnym i Dolnym Śląsku i w Łodzkiem. O innych terenach w Polsce nie wiem. Chyba w sali europejskiej jest to typowe dla w/w regionów budownictwo - nie piszę tu o stosowanych na wsiach przydomowych komórkach/chlewikach, bo choć idea jest podobna, to rozwiązania z reguły inne (chlewik/komórka na wsi należał do jednego gospodarza, robotnicze rozwiązanie przyporządkowane było grupie mieszkańców - stąd forma szeregowa).

Poniżej kolekcja raczej komórek niż chlewików z Zabrza Centrum Południe, kwartał ulic Sobieskiego, De Gaulle'a i Roosevelta. Formy bardzo zbliżone - parterowe, proste, bez łukowań nad drzwiami, niektóre niszczejące, niektóre odnowione (odmalowane i wymienione drzwi). Kolekcja rośnie...